Elk product dat je koopt, heeft een reis afgelegd. Wat gebeurt er onderweg? En waarin verschilt dat bij een eerlijk en duurzaam product? We volgen kokosmelk; van Sri Lanka tot in de winkel.

1. De producent: Ma's Food in Sri Lanka
Het blikje Amaizin-kokosmelk dat je tegenkomt in onze winkels of in de webshop, begint zijn weg in het midden van Sri Lanka. Het bedrijf Ma's Foods beslaat daar een heel dorp: huizen, enkele fabrieken, een wasserette en een restaurant. Mario de Alwis en zijn vrouw produceren er biologische kruiden, curry's en kokosmelk. Hun zeshonderd werknemers kunnen doordeweeks blijven slapen en krijgen eten, zodat ze meer loon overhouden om te sparen. Er zijn sociale projecten; zo ontvangen medewerkers onder andere (financiële) steun tijdens en na de zwangerschap en om kinderen van werknemers naar school te laten gaan. Ook voor de aanleverende boeren wordt goed gezorgd; zo hielp Mario de Alwis hen om zich te verenigen in een fair trade-associatie en ondersteunt hij hen hierin. 

De Alwis en zijn vrouw zijn zelf inmiddels in de zestig, ze hebben het bedrijf opgericht in 1986. Wanneer je hem vraagt naar zijn motivatie om op deze manier te werken, noemt hij een scala aan levenservaring. Het opgroeien met zowel katholieke als boeddhistische invloeden, waarvan hij de boodschap meekreeg dat je goed moet zijn voor alle mensen en de aarde. Studentenprotesten in de jaren zeventig: “Voor het eerst zag ik in wat voor armoede sommige klasgenoten leefden”. Woorden van de Dalai Lama, ten tijde van de bijna dertigjarige burgeroorlog in Sri Lanka, over dodende wapens omvormen tot ploegen die mensen voeden. Zijn eerste baan in Japan. “Volgens de Japanse bedrijfsfilosofie sterft een bedrijf dat slechts focust op de productie, en vergeet dat de ziel van het bedrijf in de mensen zit. Ik dacht: als ik ooit een eigen zaak heb, wil ik het zo doen.”

Een kokospalm kan wel 75 jaar vruchten dragen. Zodra de kokosnoten rijp zijn, worden ze geplukt en gekraakt – een ambacht die je niet zomaar even leert. De Alwis kocht er een machine voor,  maar besloot die te combineren met handkraken. Zo kon hij de ambacht in stand en de mensen in dienst houden. De vezelige buitenkant wordt rond de kokospalmen begraven om water beter vast te houden. Het witte gedeelte wordt geperst tot kokosmelk en verdund met kokoswater tot het gewenste vetpercentage. Een machine vult de blikjes – het proces van openen van de noot tot het vullen van de blikjes duurt slechts een uur. Verser kan niet!

Soms zit er wel zes maanden tijd tussen het opkopen van kokosnoten bij de boeren en het betalen van de overzeese klant. Om die periode te overbruggen, lenen veel producenten geld bij een lokale bank. Zo ook Ma's Foods, daarnaast lenen zij geld via het Hivos - Triodosfonds. “Lokale banken vragen een onderpand, zoals een fabriek of machine” vertelt Joke van der Ven, Senior Investment Officer bij Triodos Bank. “Maar op een gegeven moment heb je niets meer over om in onderpand te geven. Wij durven zonder ‘hard’ onderpand handelsfinancieringen te verstrekken, omdat we werken met producenten en kopers die een langetermijnrelatie hebben. We financieren jaarlijks de exportcontracten voor en de koper moet de betalingen via ons laten lopen, zodat we die wekelijks zien binnenkomen.”

Dat geeft dus zekerheid. En omdat de Sri Lankaanse realiteit heftig kan zijn, met terroristische aanslagen en overstromingen, is De Alwis’ relatie met zijn boeren én zijn langetermijnrelatie met internationale kopers als DO-IT in Nederland extra waardevol. Van der Ven: “Veel bedrijven in agriketens, ook cacao en koffie, kiezen ervoor de boeren minder te betalen als er iets fout gaat. Denk aan een probleem met de verscheping, tegenvallende oogst of impact van het klimaat of een aanslag. Maar een club als Ma’s heeft een eerlijke houding naar de boeren toe.”

2. De importeur: DO-IT
Zo’n 25 jaar geleden bezocht voormalig boer Poppe Braam het bedrijf van Mario de Alwis. Hij was op zoek naar leveranciers voor zijn bedrijf DO-IT (Dutch Organic International Trade). “Ma’s was toen nog klein, maar Mario zat vol ideeën”, zegt Patricia van Heffen, brand manager bij DO-IT. Het bedrijf ondersteunt boeren wereldwijd in de transitie naar een duurzamere teeltmethode, die beter is voor het klimaat en de wereld. “Voor veel boeren is het lastig om zelf die omslag te maken, er is geld en kennis voor nodig.”

Inmiddels importeert DO-IT alweer heel wat jaren kokosmelk en curries van Ma’s naar Nederland, onder de merknaam Amaizin. Dat gaat per boot – waar mogelijk via schepen die zwavelarme stookolie gebruiken. Eenmaal in de Rotterdamse haven gaan de containers zo veel mogelijk via de rivier naar Nijmegen, om pas de laatste 60 kilometer naar Barneveld, waar DO-IT is gevestigd, per vrachtwagen af te leggen.

DO-IT is actief in twintig landen en eist dat alle producten Skal en EKO gecertificeerd zijn, maar heeft daarnaast ook nog aanvullende eisen, zoals transparantie. “Zeker als een product van ver komt. Omdat we in direct contact staan met de leverancier, is dat voor ons niet zo lastig.” Bij andere importeurs zit er vaak een tussenhandelaar tussen. Door dat directe contact streeft DO-IT ook niet altijd naar een keurmerk voor eerlijke handel – ze komen zelf meerdere malen per jaar kijken hoe het gaat en letten dan bijvoorbeeld op sanitair en scholing. Ook gaan ze direct met de boeren in gesprek over hun behoeftes. Per blikje wordt een cent gedoneerd aan een Sri Lankaans project waar kinderen leren omgaan met computers en kookapparatuur. 

3. De groothandel: Udea
Vanuit de opslag van DO-IT in Barneveld gaan er geregeld pallets met Amaizin-kokosmelk en andere producten naar onze groothandel Udea, van waaruit ze onder andere naar onze Ekoplaza-winkels gaan. “Onze directeur-eigenaar is onlangs nog naar Sri Lanka geweest om te zien hoe de kokosmelk van Ma’s gemaakt wordt”, zegt Steven IJzerman, kwaliteitsmanager bij Udea. “Ze zijn daar heel open in, van ‘kom maar kijken’.” We kiezen ervoor om kokosmelk bij DO-IT af te nemen, vanwege hun kennis van de biologische markt. “Ze zijn net als wij 100 procent biologisch. In onze visie vallen een eerlijke samenwerking en zorg voor elkaar daar ook onder, en we zoeken bedrijven die dat ook zo zien. DO-IT is daar één van.”

We zetten daarbij in op een langetermijnrelatie. “We tenderen bijvoorbeeld niet, iets waar veel supermarktketens wel voor kiezen. Dan stel je eisen op en vraag je rond wie er onder die voorwaarden kan leveren. Zoiets gebeurt soms wel elk halfjaar opnieuw. Maar wij gaan niet elk halfjaar zoeken: wie maakt er nog meer kokosmelk?”

Aan het einde van de rit belandt de kokosmelk in onze winkels en in de webshop. 

Er zitten meerdere zeeën tussen de ingeblikte kokosnoot in je kast en de boom waaraan hij groeide, maar volgens Mario de Alwis is de liefde waarmee zijn mensen de kokosmelk maakten gewoon meegereisd. “Eerlijkheid en tevredenheid in de keten komen de kwaliteit ten goede. Ik geloof erin dat tevreden mensen betere producten maken.”