Een gezonde bodem kent meerdere wormsoorten. Naast de alom bekende regenworm die organisch materiaal omzet in waardevolle plantenmest heb je bijvoorbeeld de pendelworm, die – de naam zegt het al – pendelt van de bovenste aarde tot wel drie meter diep en zorgt voor luchtgangen in de bodem. Want een bodem heeft ‘zuurstof' nodig, moet kunnen ademen. Die luchtgangen kunnen wel 10 tot 20 liter water per vierkante meter bergen! Met de toenemende hoosbuien vanwege klimaatsverandering is dit geen onbelangrijk feit. Maar ook in tijden van droogte is een goede bodemstructuur dankzij een gezond bodemleven een goede bescherming tegen verdroging omdat er diepere doorworteling mogelijk is van de gewassen.

Met de opkomst van kunstmest en chemie is de bodem steeds meer een soort ‘empty box’ geworden. Een soort basismateriaal waar je als boer je ding doet en alles probeert naar je hand te zetten via chemie. Biodyamische boeren hadden al snel door dat de bodem een levend organisme is, een web van leven waarin ontelbare micro-organismen met elkaar samenwerken. En dat het er dus omgaat om die bodem te koesteren, en te leren begrijpen. Biodynamische boeren ‘voeden’ de bodem, niet de gewassen, dat kan de bodem heel goed zelf als je uitgaat van de kracht die in de natuur besloten ligt besloten. Dus geen kunstmest, maar natuurlijke mest en ook het gebruik van vlinderbloemige planten die op natuurlijke wijze stikstof kunnen binden.

In de gangbare landbouw neemt de belangstelling voor een andere bodembenadering toe omdat ondanks alle trucs de bodemvruchtbaarheid dramatisch achteruit loopt. Maar vanwege de hoge grondprijzen en de druk om zoveel mogelijk te produceren voor zo laag mogelijke prijzen komt het korte termijn rendementsdenken telkens voor het lange termijn duurzaamheidsbelang.

Daarom is het belangrijk dat er winkelketens zijn die consequent kiezen voor biologische of biodynamische kwaliteit onder Demeter keurmerk met de hoogste normen wat betreft gebruik meststoffen, het sluiten van kringlopen van mest en voer en dierenwelzijn. Want het gaat natuurlijk ook om het voeden van ons mensen en het is logisch dat voedsel wat verbouwd wordt op een bodem die krioelt van leven ons meer voedingswaarde biedt dan een bodem die als een patiënt met veel chemisch kunst en vliegwerk tot actie wordt aangespoord.

Want alleen als wij  de aarde met liefde en respect bewerken, zal de aarde ons belonen met hoogwaardige voeding voor lijf en geest en blijft de pendelworm z’n belangrijke gangen graven.